Lekarz zalecił Ci spirometrię. Czym jest to badanie i w jakim celu je wykonujemy? Jak się do niego przygotować? Jak czytać tajemniczą krzywą i parametry na wyniku badania?
Czym jest i do czego służy spirometria?
Badanie spirometryczne to jedno z podstawowych narzędzi służących do oceny sprawności wentylacyjnej układu oddechowego. „Spirometria” oznacza dosłownie „pomiar oddychania”. Jest to metoda oceny czynności płuc poprzez pomiar przepływu i objętości powietrza wdychanego i wydychanego. Badania czynnościowe pozwalają ocenić, jak funkcjonują nasze płuca.
Spirometria jest złotym standardem w diagnostyce POChP oraz ocenie stopnia nasilenia tej choroby. Dzięki spirometrii można też zróżnicować POChP i astmę oskrzelową, a także inne choroby płuc. W celu rozróżnienia wykonuje się badanie spirometryczne z próbą rozkurczową. Może ono wykazać zaburzenia o typie obturacji, restrykcji lub mieszane.
Obturacja oskrzeli – zwężenie światła oskrzeli powodujące ograniczenie przepływu powietrza docierającego do płuc i wydostającego się z płuc
Restrykcja – zmniejszenie czynnościowej pojemności płuc, czyli zmniejszenie powierzchni wymiany gazowej pomiędzy pęcherzykami płucnymi a krwią
Dzięki spirometrii można ocenić odwracalność obturacji oskrzeli – a więc stwierdzić, czy mamy do czynienia z astmą (obturacja odwracalna), POChP (obturacja utrwalona, nieodwracalna), czy może z inną chorobą.
Spirometria służy także do monitorowania przebiegu chorób płuc.
Więcej na temat diagnostyki astmy oraz diagnostyki POChP możesz dowiedzieć się z naszych poprzednich artykułów.
Jak przebiega badanie spirometryczne?
Badanie spirometryczne nie należy do najprostszych. Aby je wykonać poprawnie, konieczna jest współpraca pacjenta z wykwalifikowanym personelem medycznym. Personel energicznie wydaje polecenia, zachęcając badanego do maksymalnego wysiłku.
Spirometrię wykonuje się za pomocą specjalnego przyrządu zwanego spirometrem (na zdjęciu poniżej) Pojedyncze badanie polega na oddychaniu przez ustnik i trwa kilkadziesiąt sekund. Podczas jednego podejścia konieczne jest wykonanie co najmniej trzech prób natężonego (forsownego) wydechu. Aby badanie było dokładne, powtarzalne i wiarygodne, musi być wykonane prawidłowo, z zaangażowaniem pacjenta i osoby prowadzącej.
Jak przygotować się do badania?
Kiedy otrzymasz zalecenie spirometrii – powinieneś otrzymać wskazówki, jak się do niej przygotować. Właściwe przygotowanie jest jednym z warunków otrzymania prawidłowego wyniku. Warto wiedzieć, czego się spodziewać. Pamiętaj, że zawsze przed badaniem:
- należy odstawić leki wziewne (to, jak długo przed badaniem, zależy od rodzaju stosowanego preparatu),
- nie wolno palić papierosów ani pić alkoholu (co najmniej przez 4 godziny przed badaniem; zalecane jest zaprzestanie palenia na 24 godziny przed spirometrią),
- nie należy jeść obfitego posiłku (przez 2 godziny przed badaniem)
- trzeba odpocząć przez co najmniej 30 minut.
Na samo badanie warto zadbać o luźny ubiór, nie krępujący tułowia. Natomiast podczas samego badania – należy współpracować z osobą prowadzącą, słuchając uważnie jej instruktażu.
FEV1? FVC? Co oznaczają te skróty na wyniku spirometrii?
Wynik spirometrii można otrzymać bezpośrednio po badaniu. Jednak bez odpowiedniego opisu, będzie on najczęściej nieczytelny. Wnioski na podstawie spirometrii wyciąga lekarz, jednak warto jednak wiedzieć, co na takim wyniku się znajduje.
Na otrzymanym wydruku zobaczymy krzywe oraz wartości różnych parametrów. Oto wykaz najważniejszych z nich:
- FEV1 – natężona objętość wydechowa pierwszosekundowa
- FVC – natężona pojemność życiowa
- FEV1/FVC – wskaźnik pseudo Tiffeneau (stosunek FEV1 do FVC)
Normy dla poszczególnych parametrów zależą od płci, wieku, wagi, wzrostu i rasy badanego. Podane są one jako tzw. wartości należne. W tabeli z wynikami można znaleźć także wartość procentową naszego wyniku w stosunku do wartości należnej. Jednak nie warto interpretować tak specjalistycznego badania jak spirometria samodzielnie, tylko trzeba skonsultować wynik z lekarzem.
Wyniki prezentowane są w formie dwóch wykresów i tabeli. Pierwszy z wykresów to tzw. krzywa przepływ-objętość, drugi natomiast przedstawia krzywą przepływu powietrza w czasie. Poniżej schematy tych krzywych:
Przeciwwskazania do spirometrii
Warto wiedzieć, że nie każdy może poddać się badaniu spirometrycznemu. Nie powinny wykonywać go osoby, które:
- niedawno przeszły zawał serca lub udar mózgu,
- mają tętniaki,
- niedawno przeszły operację okulistyczną,
- maja zwiększone ciśnienie śródczaszkowe,
- mają odmę opłucnową,
- mają krwioplucie.
Czasem nie wykonuje się spirometrii w sytuacjach, gdy inne dolegliwości lub brak współpracy mogłyby wpływać na wiarygodność wyników (np. silne dolegliwości bólowe, zaburzenia psychiczne lub intelektualne).
Ciekawostką jest, że przez pewien czas od początku pandemii COVID-19 wykonywanie spirometrii było znacznie ograniczone. Można było ją przeprowadzić tylko u pacjentów wymagających pilnej diagnostyki lub kwalifikacji do procedur inwazyjnych. Aktualnie badanie jest bezpieczniejsze dzięki zaszczepieniu pacjentów i personelu oraz specjalnemu przygotowywaniu pracowni do pracy w warunkach reżimu sanitarnego (kurtyny, filtry, odzież̇ barierowa).
Podsumowanie
Spirometria to podstawowe badanie sprawności układu oddechowego. Można dzięki niemu rozróżnić między innymi astmę i przewlekłą obturacyjną chorobę płuc. Badanie wykonuje się regularnie, aby monitorować stan płuc. Aby wynik był prawidłowy, do samego badania należy się odpowiednio przygotować, a podczas jego wykonywania stosować się do wskazówek personelu. Jest to badanie bezpieczne i nie należy się go bać. Warto poznać, jakie parametry wskazuje, aby lepiej zrozumieć, jak działa nasz układ oddechowy.
Piśmiennictwo:
Górska, M. Maskey-Warzęchowska, Spirometria przez przypadki. 2019
G.P. Currie, ABC Przewlekłej Obturacyjnej Choroby Płuc. 2013
Wpis powstał we współpracy z dr n. med. Krystyną Komnatą, pulmonologiem, internistą.
Jeżeli podobał Ci się artykuł i chcesz budować z nami swoją wiedzę o zdrowiu płuc
– zapraszamy na regularny, codwutygodniowy newsletter „Życia bez duszności”.