Dowiesz się, czym jest nadreaktywność oskrzeli. Czy musi ona oznaczać astmę? Specjalista chorób płuc wyjaśnia, jakie są czynniki wywołujące skurcz oskrzeli? Podaje również przykłady leczenia nadreaktywności oskrzeli oraz opowiada, skąd wiadomo, czy oskrzela są nadreaktywne.
Czynniki wywołujące nadreaktywność oskrzeli
Nadreaktywność jest stanem, w którym oskrzela pacjenta kurczą się pod wpływem bodźców zewnętrznych, obojętnych dla osób zdrowych.
Podstawowym objawem nadreaktywności jest skurcz oskrzeli, który z kolei objawia się dusznością, świstami, suchym kaszlem. Co ważne, oskrzela kurczą się w pewnych specyficznych sytuacjach, takich jak:
- wysiłek fizyczny,
- ekspozycja na suche lub zimne powietrze czy zmiany temperatury otoczenia,
- podatność na zanieczyszczenia powietrza, smog,
- ekspozycja na dym tytoniowy, gazy, mgły,
- stres,
- ekspozycja na alergeny u osób uczulonych.
Nadreaktywność oskrzeli a astma
Nadreaktywność oskrzeli jest cechą charakterystyczną dla astmy. Może występować jednak także u osób zdrowych oraz w innych chorobach, takich jak:
- refluks przełyku,
- przewlekłe zapalenie zatok przynosowych,
- dolegliwości układu krążenia,
- POChP oraz inne choroby układu oddechowego.
Nadreaktywność może być spowodowana również podaniem niektórych leków. Zatem może wystąpić mimo braku astmy.
Istnieje jednak zgodność, co do tego, że nie ma astmy bez nadreaktywności. Dla astmy charakterystyczne są napady zwężenia oskrzeli, czyli obturacji. Z praktycznego punktu widzenia, te dwie informacje w sposób wystarczający definiują astmę jako zespół chorobowy.
Skąd wiadomo, czy oskrzela są nadreaktywne?
Światowa Inicjatywa na Rzecz Zwalczania Astmy – GINA (Global Initiative for Asthma) w celu diagnozy astmy zaleca wykonanie spirometrii z oceną odwracalności obturacji. Celem badania jest sprawdzenie, czy podanie leku rozkurczającego oskrzela poszerzy światło oskrzeli czy też nie. Badanie wykonywane jest dwa razy: raz – przed podaniem leku (tzw. “spirometria podstawowa”) i drugi raz – po jego podaniu („ocena odwracalności” lub “próba rozkurczowa”). Jednocześnie z praktyki klinicznej wiadomo, że odwracalność obturacji w rutynowym badaniu występuje u zaledwie 5-7% chorych na astmę. O tym, jak przebiega badanie spirometryczne i jak się do niego przygotować, przeczytasz tutaj.
Co więc ma zrobić lekarz, jeśli dodatkowo objawy kliniczne są nie do końca typowe dla rozpoznania astmy? W takiej sytuacji GINA proponuje rozpoczęcie leczenia astmy i powtórzenie próby rozkurczowej po pewnym czasie a także ocenę redukcji objawów uzyskaną w wyniku leczenia.
“Badaniem wykonywanym w celu zdiagnozowania astmy oskrzelowej jest spirometria z oceną odwracalności obturacji”
Gdy nadal są wątpliwości, można dokonać oceny nadreaktywności oskrzeli za pomocą próby prowokacyjnej z histaminą lub metacholiną lub obciążenia wysiłkiem fizycznym.
W przypadku tego badania przeprowadza się spirometrię podstawową, następnie w warunkach kontrolowanych podaje się czynnik, który wywołuje skurcz oskrzeli (lek lub wysiłek fizyczny) i ocenia się wielkość przepływu powietrza przez oskrzela. Zmniejszenie przypływu (a ściślej spadek nasilonej pierwszosekundowej objętości wydechowej – FEV1) o 20% lub więcej jest potwierdzeniem nadreaktywności oskrzeli. Czułość i swoistość tych prób jest wystarczająca do ustalenia prawidłowego rozpoznania.
Leczenie nadreaktywności oskrzeli
Do leczenia nadreaktywności stosuje się leki przeciwzapalne – glikokortykosteroidy wziewne, które w astmie są łączone zwykle w jednym inhalatorze z długo działającym B-mimetykiem, czyli lekiem rozszerzającym oskrzela. Dawka leku musi być dostosowana do pacjenta w taki sposób, aby zapewnić dobrą tolerancję, uniknąć działań niepożądanych, zwłaszcza, gdy jest mowa o przyjmowaniu leku przez długi czas, a nawet do końca życia. Rodzaj i dawkowanie leku ustala lekarz prowadzący terapię.
Napad duszności w astmie wymaga podania dodatkowej dawki preparatu łączonego lub leku szybko działającego rozszerzającego oskrzela w połączeniu ze sterydem wziewnym, chociaż może ustąpić samoistnie.
Podsumowanie
Nadreaktywność oskrzeli sama w sobie nie jest uznawana za jednostkę chorobową. Może występować zarówno u osób zdrowych, jak i towarzyszyć innym schorzeniom (nie tylko układu oddechowego). Pamiętajcie, że nie zawsze nadreaktywność oskrzeli świadczy o astmie, ale astma zawsze jest związana z nadreatywnościa oskrzeli!
Wpis powstał we współpracy z dr n. med. Krystyną Komnatą, pulmonologiem, internistą.
Jeżeli podobał Ci się artykuł i chcesz budować z nami swoją wiedzę o zdrowiu płuc
– zapraszamy na regularny, codwutygodniowy newsletter „Życia bez duszności”.