Dlaczego jedni chorują na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP) a inni nie? Jakie są czynniki ryzyka rozwoju przewlekłej obturacyjnej choroby płuc? Czy chorują wyłącznie osoby palące? Przeczytaj o czynnikach ryzyka rozwoju POChP, aby wiedzieć, jak zadbać o bezpieczeństwo i zdrowie swoich płuc.
Czynniki ryzyka rozwoju POChP – palenie papierosów
Najważniejszym pojedynczym czynnikiem ryzyka rozwoju POChP jest palenie papierosów. Badania konsekwentnie wskazują na związek między ilością wypalanego tytoniu a nasileniem choroby. Dla oceny wprowadzono wskaźnik tzw. paczkolat.
Paczkolata to liczba paczek papierosów dziennie × lata palenia
Przykład: jeśli ktoś od 2 lat pali 0,5 paczki papierosów dziennie, to liczba paczkolat wynosi: 0,5 x 2 = 1
Palenie jest również związane ze zwiększeniem prawdopodobieństwa ryzyka zgonu.
Nie tylko papierosy niosą ryzyko rozwoju POChP. Również palenie fajki czy cygar wiąże się ze znacznie większą zachorowalnością i śmiertelnością z powodu POChP niż u osób niepalących.
Palenie jako przyczyna duszności i rozwoju POChP
Dym papierosowy działa szkodliwie na błonę śluzową oskrzeli. Powoduje zwiększone wydzielanie śluzu i wywołuje przewlekły stan zapalny w oskrzelach. Proces ten prowadzi do zmniejszenia średnicy oskrzeli a z czasem także do uszkodzenia tkanki płucnej.
U niemal połowy palaczy papierosów rozwija się ograniczenie przepływu powietrza w drogach oddechowych (czyli obturacja). Ponadto u 10-20% palących dochodzi do rozwoju POChP z objawami klinicznymi, czyli takimi, które są odczuwane przez chorego. Przykładem może być uczucie braku tchu przy wysiłku.
Niszczące skutki ma palenie tytoniu w ciąży i po urodzeniu dziecka. Wiąże się to z występowaniem u dziecka zaburzeń czynności płuc i to zarówno w okresie niemowlęcym, jak i później – w dzieciństwie i życiu dorosłym.
Narażenie na szkodliwe pyły lub gazy w miejscu pracy
Nie tylko dym papierosowy może spowodować rozwój POChP, choć jest to najszerzej przebadany czynnik ryzyka. Szacuje się, że 10-20% przypadków POChP rozwija się w odpowiedzi na narażenie na zanieczyszczenia w miejscu pracy.
Do najważniejszych zanieczyszczeń należą szkodliwe pyły i gazy lub opary chemiczne. Zagrożenia zawodowe różnią się w zależności od rodzaju wykonywanej pracy:
- Uprawa roślin: pył zbożowy, kurz organiczny, pyły nieorganiczne,
- Hodowla zwierząt: pył organiczny, amoniak, siarkowodór,
- Górnictwo: ekspozycja na pył w górnictwie węgla kamiennego oraz podczas prac wiertniczo – górniczych w skałach
- Budownictwo: pył nieorganiczny przy produkcji betonu, cegieł oraz podczas prac wiertniczych
- Hutnictwo: produkcja stali i żelaza,
- Przemysł tworzyw sztucznych, przemysł tekstylny, garbarstwo, produkcja wyrobów gumowych, produkcja żywności: ekspozycja na środki chemiczne,
- Transport samochodowy i naprawy pojazdów: zanieczyszczenia i spaliny.
Pod jednym dachem z czynnikami ryzyka rozwoju POChP. Czego powinniśmy unikać we własnym domu?
Narażenie na zanieczyszczenia powietrza grozi nam nie tylko w miejscu pracy, ale także we własnych domach. Jeżeli pomieszczenia mieszkalne są ogrzewane przez spalanie węgla lub biomasy (drewna, materiałów roślinnych lub – w krajach rozwijających się – odchodów) wówczas także może dojść u mieszkańców do zachorowania na POChP. Spalanie biomasy stanowi szczególny problem u kobiet i dzieci, które są poddawane ekspozycji podczas gotowania w pomieszczeniach o słabej wentylacji. Tak się dzieje np. w Indiach.
Zanieczyszczenia powietrza jako czynnik ryzyka wystąpienia POChP
Wysokie stężenia zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego, w tym szczególnie cząstek pyłu PM10 czy PM2,5 dwutlenku azotu czy tlenku węgla, nie są jednoznacznie wskazywane jako czynnik ryzyka rozwoju POChP, jednak badania naukowe potwierdzają wpływ tych zanieczyszczeń na zaostrzenia POChP. Zanieczyszczenia mogą także upośledzać rozwój i funkcję układu oddechowego. Więcej informacji na temat wpływu zanieczyszczeń powietrza na stan zdrowia układu oddechowego można znaleźć w materiałach z webinaru “Smog a płuca”. Można także dołączyć do naszego mailingu i otrzymać plik PDF z podsumowaniem webinaru “Smog a płuca”.
Czynniki osobnicze: przebyte choroby, geny i status socjoekonomiczny
Choć POChP rozwija się powoli i zwykle jest diagnozowane u osób po czterdziestym roku życia, do jego rozwoju mogą prowadzić choroby przebyte w przeszłości oraz warunki dorastania. Istnieje także czynnik genetyczny, który odpowiada za rozwój POChP u pewnej, niewielkiej grupy chorych.
Do najważniejszych czynników osobniczych należą:
- Powtarzające się zakażenia dolnych dróg oddechowych zarówno w dzieciństwie, jak i w życiu dorosłym,
- Przebyta gruźlica,
- Złe warunki socjoekonomiczne i odżywienie,
- Wrodzony niedobór alfa-1 antytrypsyny: jest to genetycznie uwarunkowane, rzadkie schorzenie, stwierdzane u 1-2% chorych na POChP poniżej 40 roku życia.
Podsumowanie
Czynniki ryzyka rozwoju POChP mogą mieć związek z narażeniem na zanieczyszczenia powietrza. Chodzi tu zarówno o dym tytoniowy, jak i zanieczyszczenia w miejscu pracy czy w domu. Istotne znaczenie odgrywają także choroby przebyte w przeszłości i warunki dorastanie. Wiele z tych czynników ryzyka jest ze sobą powiązanych: równoczesne palenie papierosów nasila wpływ zagrożenia zawodowego – należy o tym pamiętać. Warto dążyć w każdy możliwy sposób do ograniczenie czynników ryzyka w naszym otoczeniu
Źródła:
Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease. 2022 Global Strategy for Prevention, Diagnosis and Management of COPD. 2022 Report. Dostęp: 28.03.2022 https://goldcopd.org/2022-gold-reports-2/
Konsultacja merytoryczna: dr n. med. Krystyna Komnata – pulmonolog, internista
Jeżeli podobał Ci się artykuł i chcesz budować z nami swoją wiedzę o zdrowiu płuc – zapraszamy na regularny, codwutygodniowy newsletter „Życia bez duszności”.