Schorzenia układu oddechowego, takie jak astma, czy POChP, z pewnością wymagają leczenia farmakologicznego. Bez prawidłowego leczenia trudno byłoby uzyskać kontrolę nad chorobą, zmniejszyć duszność czy uniknąć zaostrzeń. Okazuje się jednak, że sposobów na poprawę jakości życia w przypadku astmy i POChP jest więcej. Jednym z nich jest bez wątpienia odpowiednie odżywianie. Co jeść i dlaczego?
Dlaczego odżywianie w astmie i POChP jest ważne?
Aby uświadomić sobie, dlaczego właściwe odżywianie się przy chorobach układu oddechowego jest tak ważne, należy zrozumieć, jaki jest wspólny mianownik takich chorób – w dużej mierze są one przewlekłe, mają podłoże zapalne, mogą prowadzić do wyniszczenia organizmu i wymagają przyjmowania dużej ilości leków. Takie uogólnienie jest potrzebne, by zrozumieć mechanizm żywieniowego wspomagania leczenia farmakologicznego w astmie i POChP.
W żywności wstępują różne składniki pokarmowe: zarówno te, które mogą pogarszać przebieg choroby, jak i te, które sprzyjają zdrowiu. To ważne, by poznać i zapamiętać, które z nich będą dobrze wpływać na najczęstsze obciążenia dotykające osoby z astmą czy POChP. Warto nauczyć się, jakie są ich źródła w diecie i zacząć wprowadzać do codziennego jadłospisu. Opowiemy o nich w dalszej części artykułu.
Czy chodzi tylko o składniki odżywcze?
Wiemy już, że właściwe postępowanie przy astmie czy POChP wymaga leczenia farmakologicznego oraz innych metod, jak np. właściwe odżywianie po to, by dostarczyć organizmowi składników pokarmowych, które mu pomogą walczyć ze stanami zapalnymi – a nie tych, które tę walkę utrudnią. Ale czy chodzi tylko o składniki odżywcze?
W najnowszym raporcie GINA (ang. the Global Initiative for Asthma), Światowej Inicjatywy na Rzecz Zwalczania Astmy, podkreśla się znaczenie diety bogatej w warzywa i owoce. Dodatkowo, w przypadku osób otyłych, bardzo istotna w leczeniu astmy jest redukcja wagi. Jest to ważne, ponieważ otyłość wiąże się z większym ryzykiem zaostrzeń astmy, a także ze słabszą odpowiedzią na niektóre stosowane leki.
Również w POChP ważna jest kontrola masy ciała. Zbyt duża – będzie utrudniała poruszanie się i oddychanie. Każdy zbędny kilogram jest dodatkowym bagażem do dźwigania, zwiększa zapotrzebowanie mięśni na tlen oraz utrudnia pracę przepony – głównego mięśnia oddechowego. Z kolei zbyt niska masa ciała również nie jest korzystna, ponieważ prowadzi do osłabienia mięśni, w tym także mięśni oddechowych... Dbałość o należytą wartość kaloryczną posiłków spowolni postępujące wyniszczenie, zanim waga osiągnie krytycznie niskie wartości i stanie się problemem samym w sobie.
Dlatego w chorobach oddechowych tak ważna jest prawidłowa masa ciała. Dobry stan odżywienia da pacjentowi dotkniętemu wyniszczającą chorobą dodatkowy czas i siły do walki o zdrowie.
Jakie składniki odżywcze są ważne i dlaczego?
Wróćmy do konkretnych substancji, których przy astmie czy POChP warto szukać w pożywieniu. Mamy trzy grupy składników odżywczych, na które należy zwrócić szczególną uwagę. Są to: antyoksydanty (a wśród nich: beta-karoten, witamina C i witamina E), witamina D oraz kwasy tłuszczowe omega-3.
Przy chorobach płuc należy zwrócić szczególną uwagę na trzy grupy składników odżywczych:
antyoksydanty, witaminę D i kwasy tłuszczowe omega-3.
Dlaczego właśnie na nie?
ANTYOKSYDANTY – są niezbędne, by ograniczyć zniszczenia w obrębie komórek i ich organelli, wywołane reakcjami zapalnymi, przyjmowaniem leków, czy też oddychaniem zanieczyszczonym powietrzem.
WITAMINA D – jest szczególnie ważna w przypadku chorób płuc. Zbyt niski poziom witaminy D w organizmie wiąże się z pogorszeniem funkcji płuc, zwiększona częstością zaostrzeń oraz słabszą odpowiedzą na leki (kortykosteroidy). Witamina D jest niezbędna w wielu reakcjach wymaganych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu i jego odporności. To witamina o szczególnej randze – działa jak hormon! Jest konieczna nie tylko w procesach przemiany materii, ale ma także działanie regulacyjne: jest regulatorem 200-500 genów odpowiedzialnych za tysiące reakcji zachodzących w organizmie. Warto o niej pamiętać, zwłaszcza, jeśli mieszkamy w Polsce, gdzie łatwo o niedobory tej witaminy w ciągu roku.
KWASY TŁUSZCZOWE OMEGA 3 – dzięki odpowiedniemu ich zbilansowaniu w diecie można uzyskać działanie przeciwzapalne oraz antynowotworowe.
Gdzie to wszystko znajdziemy? 🤔
Poznaliśmy już kilka fachowych nazw tego, co pomoże naszym organizmom w chorobie. Ale gdzie tego wszystkiego szukać? Z doświadczenia wiemy, że obrazy lepiej zapadają w pamięć, dlatego skorzystajcie z poniższej infografiki! (może ktoś będzie chciał ją wydrukować i umieścić w widocznym miejscu w kuchni? Zachęcamy! :)).
Źródła wit. D, kwasów tłuszczowych omega-3 oraz antyoksydantów (beta-karotenu, wit. C, wit. E), które warto jeść przy chorobach płuc (opracowanie własne na podstawie: https://nutritiondata.self.com/).
Witaminę D znajdziemy przede wszystkim w rybach morskich: łososiu, śledziu, tuńczyku, sardynkach, makreli, dorszu. Oprócz tego dostarczy nam jej żółtko jaja czy sery żółte.
Kwasy tłuszczowe omega-3 oprócz w znanym, choć nie zawsze lubianym, tranie (oleju z wątroby dorsza) znajdziemy, podobnie jak witaminę D, w rybach morskich, ale także w olejach roślinnych – lnianym, sojowym, rzepakowym. W ich uzupełnianiu sprawdzą się też orzechy włoskie, czy siemię lniane (najlepiej świeżo zmielone).
Beta-karoten (czyli prowitaminę A) dostarczymy sobie wraz z owocami – arbuzem, brzoskwiniami, mango, melonem, a także warzywami – bakłażanem, brokułami, marchwią (można zapamiętać, że pierwsze litery to a, b, m).
Z witaminą C większość z nas nie ma problemu – dobrze znamy jej źródła takie jak cytrusy, czy nasza lokalna natka pietruszki. Ale już może nie każdy wie, że bardzo dużo znajdziemy jej też w czarnej porzeczce, kiwi, a nawet poziomkach, a także w brukselce, papryce i szpinaku!
By wzbogacić się w witaminę E – używajmy w kuchni zdrowych tłuszczów: oleju słonecznikowego, kukurydzianego, orzechów laskowych, migdałów. Nie zapominajmy też (znów) o tłustych rybach.
Podsumowanie
Przy chorobach płuc, takich jak astma czy POChP – leczenie farmakologicznie to nie wszystko. Niezwykle ważne są metody niefarmakologiczne. Zalecany jest przede wszystkim zdrowy styl życia: nie tylko rzucenie palenia, utrata masy ciała (w przypadku otyłości), bądź jej zwiększanie (przy niedowadze), ruch – ale też właśnie dieta, bogata w odpowiednie składniki, takie jak antyoksydanty, witamina D, czy kwasy omega-3.
Odpowiednie odżywienie organizmu w połączeniu z utrzymaniem prawidłowej masy ciała wzmacnia system odpornościowy, przez co może wpływać na zmniejszenie stanów zapalnych, a co za tym idzie – zaostrzeń chorób.
Źródła: Global Initiative for Asthma. [dostęp: 30.11.2021)]; Global Strategy for Asthma Management and Prevention, 2021. Dostęp online na: www.ginasthma.org
Wpis powstał we współpracy z dietetykiem i fizjoterapeutą, Pawłem Janusem.
Jeżeli podobał Ci się artykuł i chcesz budować z nami swoją wiedzę o zdrowiu płuc
– zapraszamy na nasz regularny, codwutygodniowy newsletter.